Insulinooporność jest przypadłością, z którą zmaga się bardzo wiele osób, choć część z nich nawet nie jest tego świadoma. Natomiast wymaga ona podjęcia zdecydowanych kroków i przede wszystkim zmiany całego stylu życia. W tym artykule znajdziesz wszystkie informacje, które musisz wiedzieć na temat insulinooporności.
1. Co to jest insulinooporność?
2. Co to jest insulina?
3. Mechanizmy insulinooporności
4. Przyczyny insulinooporności
5. Konsekwencje insulinooporności
6. Objawy insulinooporności
7. Jakie badania wykonać, aby zdiagnozować insulinooporność?
8. O co zadbać, jeśli już wiesz, że masz insulinooporność?
9. Czy można się pozbyć insulinooporności?
1. Co to jest insulinooporność (IO)?
Insulinooporność to stan zmniejszonego działania insuliny na tkanki końcowe pomimo prawidłowego lub podwyższonego stężenia insuliny w surowicy krwi. Inaczej mówiąc jest to taki stan, w którym komórki mają obniżoną wrażliwość na insulinę, czyli normalne stężenie insuliny nie jest wystarczające, aby umożliwić prawidłową reakcję organizmu na ten właśnie hormon. Wtedy rekcja na insulinę jest upośledzona, więc trzustka musi produkować większą ilość insuliny, aby regulować glikemię.
Insulinoporność może mieć charakter wtórny (nabyty) lub pierwotny (wrodzony). Może przebiegać w sposób utajony albo ujawniać się poprzez różne zaburzenia np.: zaburzenia gospodarki węglowodanowej, hipertriglicerydemię, hipercholesterolemię, nadciśnienie tętnicze czy otyłość typu androidalnego (brzuszną).
2. Co to jest insulina?
Insulina jest hormonem peptydowym wydzielanym przez komórki beta wysp trzustkowych, który jest odpowiedzialny za regulowanie (obniżanie) stężenia glukozy we krwi. Uczestniczy ona również w różnych przemianach metabolicznych glukozy, białek i tłuszczów, aby mogły być one jak najlepiej wykorzystywane przez wszystkie komórki naszego organizmu. Insulina umożliwia także wniknięcie glukozy do wnętrza komórek mięśniowych i tłuszczowych. Tak więc jak widać, insulina jest odpowiedzialna za bardzo wiele reakcji wewnątrz organizmu.
3. Mechanizmy insulinooporności
Wyróżniamy kilka rodzajów insulinooporności:
- IO przedreceptorowa – spowodowana nieprawidłową budową cząsteczek insuliny, zwiększoną recesją insuliny, obecnością we krwi przeciwciał wiążących cząsteczki prawidłowej insuliny (najczęściej klasy igG) czy obecnością we krwi substancji, hormonów o działaniu przeciwstawnym wobec insuliny np.: kortyzol, somatotropina (hormon wzrostu), glukagon, androgeny czy hormony tarczycy
- IO receptorowa – spowodowana zmniejszoną liczbą receptorów insulinowych lub ich analogii do insuliny
- IO postreceptorowa – spowodowana zaburzeniami w procesach sygnalizujących przyłączenie insuliny do receptora insulinowego, nieprawidłowościami w budowie i działaniu transporterów glukozy do wnętrza komórki
4. Przyczyny insulinooporności
Na przyczyny insulinooporności ma wpływ wiele czynników zarówno genetycznych (mutacja genu receptora insuliny),
jak i środowiskowych:
- stany zapalne w organizmie
- stresujący tryb życia
- nadmierne spożywanie kalorii
- otyłość brzuszna
- spożywanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym i wysoko przetworzonej żywności,
- bardzo niska aktywność fizyczna lub jej brak
- niedobór snu
- palenie tytoniu
- nadmierny stres
5. Konsekwencje Insulinooporności
Insulinooporność warto odkryć szybko, ponieważ długo nieleczona może doprowadzić do wielu nieprawidłowości w naszym organizmie takich jak:
- zaburzona gospodarka węglowodanowa
- zaburzona gospodarka lipidowa
- tendencja do tycia
- większe ryzyko stłuszczenia wątroby
- zaburzona praca układu hormonalnego
6. Objawy insulinooporności
IO początkowo nie musi dawać objawów, ale w trakcie rozwoju choroby już tak. Wtedy warto zwrócić uwagę na:
- ciągłe zmęczenie
- nadmierną senność po posiłkach, głównie węglowodanowych
- przyrost masy ciała lub trudności ze zrzuceniem zbędnych kilogramów pomimo zbilansowanej diety
- mgłę mózgową
- gorszy nastrój, częste rozdrażnienie
- obniżoną koncentrację
- problemy z pamięcią
- głód po posiłkach, nawet już po 1-2 godzinach
- drżenie rąk
- częste napady głodu, szczególnie na słodkie
- nadmierne pragnienie
- częstomocz
7. Jakie badania wykonać, aby zdiagnozować insulinooporność?
- Badaniem, o którym powinniśmy pomyśleć w pierwszej kolejności jest insulina i glukoza na czczo. Są to podstawowe badania, które każdy powinien wykonywać co najmniej raz do roku.
- Następnym badaniem jest krzywa glukozowo-insulinowa (test OGTT), które stosuje się do diagnostyki cukrzycy, ale również diagnostyki insulinooporności czy hipoglikemii.
- Warto również na podstawie badań obliczyć HOMA IR – insulina na czczo * glukoza na czczo / 22,5. Wynik ten nie powinien przekraczać 2. Jeśli przekracza, należy udać się do lekarza specjalisty. Jeśli wynik waha się w przedziale 1-2, a mamy powyższe objawy to również warto skonsultować to z lekarzem.
8. O co zadbać, jeśli już wiesz, że masz insulinooporność?
Jeśli już wiesz, że masz IO jednym z głównych czynników, o które powinieneś zadbać w pierwszej kolejności, jest dieta:
- ogranicz przetworzoną żywność, tłuszcze trans, cukier (możesz używać tutaj zastępników jak: erytrytol, ksylitol)
- zwracaj uwagę na skład żywności – im krótszy, tym lepszy
- wprowadź do diety tzw.: zdrowe tłuszcze jak – oliwa z oliwek, awokado, orzechy, nasiona, tłuste ryby, oleje roślinne
- wprowadź również źródła białka oraz błonnik pokarmowy
- unikaj smażenia na głębokim tłuszczu – lepiej jest gotować na parze, piec w piekarniku, dusić
- dieta powinna opierać się na niskim indeksie glikemicznym
- dieta powinna być również przeciwzapalna
- unikaj jasnego pieczywa czy makaronów – mają one wyższy indeks glikemiczny
- gotując makarony, ryże, kasze pamiętaj, aby gotować je al dente, podobnie warzywa – zmniejszy to indeks glikemiczny tych produktów
- spożywaj regularnie posiłki i nie podjadaj pomiędzy nimi
- jedz pełnoziarniste źródła węglowodanów
- nawadniaj organizm, pij minimum 2 litry wody dziennie
- jedz mniej dojrzałe owoce i warzywa
- mniej rozdrabniaj żywność i nie rozgotowuj posiłków
- zadbaj o odpowiedni bilans posiłków, czyli w każdym posiłku muszą znaleźć się: białka, tłuszcze oraz węglowodany
- nigdy nie jedz samych węglowodanów, ale też nie wykluczaj ich ze swojej diety, gdyż są one bardzo potrzebne jak w każdej innej diecie. Należy tylko wybierać odpowiednie źródła węglowodanów, stosować odpowiednią obróbkę, wybierać jak najmniej przetworzone produkty
- zwiększaj w miarę swoich możliwości aktywność fizyczną, spędzaj więcej czasu na świeżym powietrzu
- redukcja masy ciała, jeśli masz z tym problem
- zadbaj o ilość i jakość snu oraz o regenerację organizmu
9. Czy można się pozbyć insulinooporności?
Jeśli IO powstała w odpowiedzi na nasz styl życia, to jak najbardziej możemy się jej pozbyć, o ile wprowadzimy trwałe zmiany. Jeżeli natomiast insulinooporność ma podłoże genetyczne, to nie mamy takiej możliwości, ale dalej warto wprowadzać zdrowe nawyki, stosować odpowiednią dietę i zwiększyć aktywność fizyczną, ponieważ takimi działaniami można znacznie zredukować jej objawy oraz poprawić komfort życia.
BIBLIOGRAFIA:
- Grzesiuk W., Szydlarska D., Jóźwik K.: Insulinooporność w endokrynopatiach. str-38, 39.
- Tatoń J.: Insulinooporność: patofizjologia i klinika. W: Tatoń J., Czech A. (red.). Diabetologia. PZWL Warszawa 2001; 176–185.
- Tatoń J., Czech A., Bernas M.: Intensywne leczenie cukrzycy typu 2. Rekomendacje dla lekarzy praktyków. PZWL, Warszawa 2004; 85–91.
- H E Lebovitz, Insulin Resistance: definition and consequences. PMID: 11460565, DOI: 10.1055/s-2001-18576.
- Shin-Hae Lee, Shi-Young Park , Cheol Soo Choi . Insulin Resistance: From Mechanisms to Therapeutic Strategies. PMID: 34965646, PMCID: PMC8831809 , DOI: 10.4093/dmj.2021.0280.
- Langley-Evans S.: Żywienie. Wpływ na zdrowie człowieka. Red. nauk. wydania polskiego: M. Jarosz, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa.
- NCEZ- Insulinooporność a zespół metaboliczny- charakterystyka i diagnostyka.
- mp.pl- Insulinooporność jako pseudochoroba – powszechny problem w gabinecie diabetologa i endokrynologa. (31.03.2022).
- Gawęcki, J., (2012), Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu., Warszawa, PWN
- Cichocka A.: Praktyczny poradnik żywieniowy w odchudzaniu oraz profilaktyce i leczeniu cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych. Wyd. Medyk, Wyd. III, Warszawa 2016, 1-408.
- Włodarek D. i wsp., Dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015.
